Sołectwo

PODSTAWOWE INFORMACJE NA TEMAT SOŁECTWA

Sołectwo Bolewice położone jest w Województwie Zachodniopomorskim, w południowo – zachodniej części Powiatu Choszczeńskiego, w centralnej części Gminy Pełczyce. Gmina Pełczyce od południa graniczy z Gminą Strzelce Krajeńskie (województwo lubuskie), od zachodu z Gminą Barlinek, od wschodu z Gminą Krzęcin, od północnego - zachodu sąsiaduje z Gminą Dolice natomiast od północnego – wschodu z Gminą Choszczno..

Bolewice usytuowane są w linii prostej około 68 km od Szczecina, około 37 km od Stargardu Szczecińskiego, ok. 14 km od Choszczna oraz ok. 2,5 km od Pełczyc. Wieś sąsiaduje z następującymi miejscowościami: Pełczyce (ok. 2,5 km), Przekolno (ok. 3 km) i Bukwica (ok. 3 km). Miejscowość położona jest przy drodze powiatowej nr 11 235 relacji Lubiana – Bolewice. Sołectwo Bolewice zajmuje obszar o powierzchni 715 ha i zamieszkiwane jest przez 235 osób (źródło: UMiG Pełczyce, stan na 31.12.2009).

 Bolewice (Behrweld) na mapie Lubinusa z 1618 r. 

Historia miejscowości

Bolewice (d. Barfelde) – pierwsze wzmianki na temat wsi pojawiają się w źródłach po raz pierwszy w roku 1337, wtedy to wieś stanowiła wówczas lenno rycerskiego rodu Hebr. Część ziem należała najpewniej do klasztoru Cysterek w Pełczycach. W XV w. właścicielami Bolewic byli Dietertowie, a od schyłku tegoż stulecia ród von Waldów, który w 1537 roku przejął majątek klasztorny. Dobra von Waldowów w 1723 roku zostały wykupione i włączone w skład domeny królewskiej. Od ok. poł. XV w. istniał w Bolewicach kościół. W II poł. XIX w. była to już stosunkowo duża wieś z 18 gospodarstwami chłopskimi i 3 zagrodniczymi; ponadto zamieszkiwały tu 4 rodziny chałupnicze, 19 komorników i kowal. W Bolewicach istniał niewielki (ok. 100 ha) folwark domenalny, ale była to przede wszystkim bogata wieś chłopska. W końcu XIX w. na obrzeżu wsi stał wiatrak, co potwierdza źródło kartograficzne; w tym mniej więcej czasie założono też drugi cmentarz. W 1926 r. Bolewice miały 388 mieszkańców. Po II wojnie światowej Bolewice stały się wsią rolników indywidualnych.

1791, Kupferstich- Karte, b. Reilly, "Der Neumark oder des östlichen Theiles 

von Brandenburg Schiefelbeinscher Dramburgscher und Arenswaldischer Kreis".

Od 1816 należą do powiatu myśliborskiego (Kreis Soldin) -do 1975 roku- w woj. Szczecińskim. Bolewice, podobnie jak inne tereny Ziem Zachodnich i Północnych Polski, jest przykładem terytorium, na którym doszło do zjawiska zderzenia kilku kultur. W wyniku powojennych migracji i przesiedleń przybyli tu osadnicy z różnych stron II Rzeczpospolitej, a każda z tych grupa niosła swój, nieraz różniący się od innych bagaż kulturowy.
Wśród ludności napływowej tworzącej powojenną zbiorowość Ziemi Pełczyckiej najliczniejszą grupę stanowili przesiedleńcy. Rekrutowali się głównie z Kujawsko Pomorski, rzadziej z odleglejszych regionów Polski centralnej i południowej. Zajmowali najatrakcyjniejsze domostwa i najlepiej utrzymane gospodarstwa.
Drugą pod względem liczebności kategorię stanowili repatrianci z Kresów Wschodnich, którzy po zmianie granic Polski na mocy postanowień jałtańskich i poczdamskich przybywali tam z konieczności szukając nowego miejsca do życia. Zmuszeni do opuszczenia stron ojczystych udawali się na zachód, by zaludniać nowe polskie terytoria.
Osobną kategorię stanowią dawni mieszkańcy Łemkowszczyzny i częściowo Nadsania, których w 1947 roku objęła akcja „Wisła”.
W latach 1954-1972 wieś była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego. Obecnie w powiecie choszczeńskim w woj. zachodniopomorskim.

Bolewice (Bärfelde) na mapie z 1938r.

Układ przestrzenny i zabudowa

Bolewice są zwartą ulicówką, założoną na osi północno-wschodniej – południowo-zachodniej. Układ przestrzenny wsi pozostaje praktycznie identyczny jak udokumentowany na mapie z 1892 r. W centrum, po południowej stronie drogi usytuowany jest kościół ze cmentarzem; za nim, w głębi znajduje się teren dawnego folwarku i parku dworskiego. Na północ od kościoła odchodzi droga w kierunku XIX-wiecznego cmentarza; w miejscu rozwidlenia znajduje się niewielki, trójkątny placyk. Główna droga we wsi wytyczona jest swobodnie, z częściowymi nasadzeniami zieleni wysokiej. Po obu jej stronach znajduje się zwarta zabudowa zagrodowa. Zagrody przeważnie są kilkubudynkowe, typowe dla pełnorolnych gospodarstw chłopskich (część dekomponowana w skutek wyburzeń).

Budynki pochodzą z okresu od 3 ćw. XIX w. do lat 20/30 XX w., znaczna część zabudowy powstała po 1945 roku. Dominująca, ulicowa część wsi wyróżnia się znacznym nasyceniem zabudową o walorach zabytkowych kulturowych. Budynki mieszkalne usytuowane przeważnie kalenicowo, na froncie działek siedliskowych. Niektóre zachowały dawną stolarkę okienną i drzwiową a także detal architektoniczny. Wiele obiektów gospodarczych charakteryzuje się staranną formą i ozdobnym detalem. Na tle zabudowy murowanej wyróżnia się bardzo cenna chałupa ryglowa, kilka budynków ryglowych ma obecnie konstrukcję ukrytą pod tynkiem.

Szkic wsi o układzie zabudowy w formie ulicówki 

Obiekty dziedzictwa kulturowego

Obiekty historyczne i dziedzictwa kulturowego pełnią wysoką funkcję społeczno – kulturową oraz są dowodem na unikatowość historii i tożsamości kulturowej danej miejscowości. Obiekty oraz obszary o wyraźnych walorach zabytkowych i artystycznych, które zachowały się do dziś w miejscowości Bolewice:

A) Obiekty kultury sakralnej:
• Kościół filialny – kamienno – murowany pochodzący z poł. XV w.; obiekt przebudowany w XX w. z wyniosłą wieżą, stanowiącą akcent wysokościowy w krajobrazie wsi. Kościół wraz z bramą została wpisany do rejestru zabytków. Z dawnego kamiennego ogrodzenia pozostały jedynie dwie bramki, pochodzące być może z czasu budowy świątyni;
• Cmentarz przykościelny - nekropolia zlikwidowana, zachowała się zieleń wysoka (głównie nasadzenia obrzeżne);
• Cmentarz XIX – wieczny – założony na północ od ulicy wiejskiej.

B) Założenia dworskie:
• Dwór – budynek dworski zdewaloryzowany;
• Park dworski – zachowane resztki kompozycji zieleni, obok jeziorka.

C) Obiekty folwarczne:
Układ folwarku został zatarty, budynki w większości są powojenne, a starsze zostały gruntownie przebudowane. Wartościowym elementem jest oryginalna trafostacja przykryta dzwonowatym dachem.

D) Propozycje ochrony konserwatorskiej:
a) strefa ścisłej ochrony „A”:
• Kościół wraz z terenem dawnego cmentarzyska przykościelnego;
• Cmentarz przykościelny wraz z parą bramek cmentarnych zakwalifikowany do wpisania do rejestru zabytków;
b) strefa ochrony zieleni komponowanej:
• Zespół dworsko-parkowy.

E) Stanowiska archeologiczne, jako zabytki kultury materialnej i nieodłączny składnik krajobrazu, pełnią istotną role historyczno – kulturową. W miejscowości Bolewice wyróŜniamy następujące obiekty archeologiczne:
• 26 zarejestrowanych stanowisk archeologicznych;
• 10 osad;
• 13 punktów osadniczych;
• 20 śladów osadniczych;

F) Strefy ochrony archeologiczno - konserwatorskiej:
• W II – częściowa ochrona – 3 obiekty;
• W III – ograniczona ochrona – 23 obiekty.

Poniższa tabela prezentuje wszystkie obiekty i obszary w miejscowości Bolewice, które zostały wpisane do rejestru zabytków oraz są objęte ewidencją konserwatorską.

Tabela: Obszary i obiekty zabytkowe miejscowości Bolewice

	OBIEKT	MATERIAŁ	DATOWANIE
Wpisane do rejestru zabytków	Kościół filialny nr rejestru 554	Murowany	II poł. XV w.
Zakwalifikowane do wpisania do rejestru zabytków	Bramka cmentarna – wschodnia	Murowana	XV/XVI w
	Bramka cmentarna – zachodnia	Murowana	XV/XVI w.
Obiekty w ewidencji konserwatorskiej	Dwór obok dom nr 22	Murowany	XIX/XX w.
	Dom nr 1	Murowany	1922 r.
	Dom nr 6	Murowany	Pocz. XX w.
	Dom nr 8	Murowany	Lata 20-te XX w.
	Dom nr 23	Murowany	1887 r.
	Dom nr 24	Murowany/ryglowy	Lata 20-te XX w.
	Dom nr 25	Murowany	XIX/XX w.
	Dom nr 33	Murowany .	XIX/XX w
	Budynek inwentarski nr 37	Murowany	1907 r.
	Stodoła nr 37.	Murowana	1907 r
	Dom i dawna sala wiejska nr 38	Murowana	XIX/XX w.
	Dom nr 40	Ryglowy	III-IVćw. XIX w.
	Dom nr 46	Murowany	Pocz. XX w.
	Dom nr 47	Ryglowy	I poł. XIX w.
	Dom nr 56	Murowany	1939r.
	Trafostacja, przy domu nr 22	Murowana	I ćw. XX w.

źródło: PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI BOLEWICE, Bolewice, styczeń 2010 r.